Hayata Dair Derin Mevzular
Çemberlitaş Divanyolu’nda bulunan ve Sultan 2. Abdülhamid Han’ın da türbesinin bulunduğu Türkocağı’nda bulunan bir mezar yazısı:
Bağdat’ın Çadırcı Ailesinin güzîde evladı Süleyman Bey ameliyat-ı cerrâhiye neticesinde henüz on sekiz yaşındayken İsviçre’de irtihâl etti.
Zâirinden fâtiha niyâz eyler.
Fî sene 1337 – Kânun-i sâni
İstanbul Fatih semtinde bulunan Yavuzer Camii 1455 yılında yapılmış. Fetih sonrası yapılan ilk camilerimizden olan bu cami Unkapanı Köprüsünün yanıbaşında bulunuyor.
Caminin dış duvarına dikkatli bakınca kitabe duvar gibi kaplandığı için zor farkedilen bir çeşme kitabesi görünüyor.
550 yıllık bu tarihi eserin kitabesini duvar gibi ören zihniyete diyecek bir söz bulamıyorum….
Hudâ mazhar ide tevfîkine dâim Hamîd Hânı
Esâs-ı mülküne endîşesi bânî-i sânîdir
İdüp ez-cümle ihyâ çeşme-i Abbas Ağayı
Şehinşâhın bu da bir nimet-i bî-imtinânıdır
Emîn-i şehri ve abd-ı sâdıkı Mazhar Paşa kim
İmâr-ı hayra himmet mülke hidmet hâss-ı şânıdır
Suyun bu resme tavsîf eylesün tevfîk-i tarihin
Akan âb-ı revân sanma hayat câvidânıdır
1297 [m.1880]
Eyüp’te sokaklarda dolaşırken dikkatimi çeken bakımsız bir mezarlık oldu. Davutağa Mezarlığı’nda dolanırken bir mezartaşı dikkatimi çekti. Melek Mehmet Paşa’nın eşi Zübeyde Hanım’ın mezartaşıydı bu…
Hüve’l Baki
Sadr-ı esbak Devletlü Melek
Mehmed Paşa Hazretlerinin
Mahdumu muhteremleri müderrisin
El-Kiramdan Yahya Peyk
Efendinin halîlesi merhûme
Zübeyde Kadın ruhiyçün
El-Fatiha
Hicri 1230
Bu arada Davutağa Mezarlığı’nın bakımsızlığından da bahsetmeden geçemeyeceğim. En kısa zamanda ölülerimize saygı adına temizlenmesi ve bakımlı hale gelebilmesi dileğiyle…
“ Sad bârek- Allah âferin ol merd-i hayr-endişe kim”
“ Yaptı bu cây bezel idüp ol ma’den-i cûd-i sehâ”
“ Ya’ni ki Mir Hakkı’dır mahdum-ı Yahya Bey o zat”
“ Bu çeşmesârı zevcesi ruhu içün kıldı binâ”
“ Ateşâne bir düşse sezâdır böyle târihi selîs”
“ Nüş et bu ayn-ı âbdan bânisine eyle dua”
(Hicri 1260- Miladi 1844)
Yapılış Tarihi: H.994 / M.1585-1586
İnşa Kitabesi;
Hazret-i Paşa ki nâmıdır Mesîh
Kıldı çün ihyâ-yı dîne iltifât
Eyledi icrâ ayn-ı Selsebîl
Nûş edenler der ona “azbün Fırat”
Hâtif-i kudsî dedi târîhini
Mâ-i sâfî çeşme-i âb-ı hayât
Günümüz Türkçesi:
Mesih isimli Paşa Hazretleri dinin ihyasına ilgi gösterdiğinden Selsebil pınarı akıttı. İçenler ona Fırat gibi tatlı der. Gaybın sesi, tarihini“Şifalı su, hayat suyu çeşmesi” diye söyledi.
Tamir Kitabesi:
O ki nûr-ı ismet Hazret-i Beyhan Sultân kim
Mezîd-i ömr ede zâtın cihânda Hazret-i Mevlâ
Ki bu nev dil-cû çeşme harâbü’l-müşrif olmuşken
Kemâl-i himmetin sarfiyle el-hak kıldı nev ihyâ
Pesendîde yapıp bu ayn-ı cûdiyle li-vechillâh
İmâmeyn aşkına bu âb-ı pâkî eyledi icrâ
Onun Kalâyî târîhin dedi âb-ı hayât-âsâ
Zihî bu ayn-ı Beyhân Sultân ihyâ kıldı nev zîbâ
Günümüz Türkçesi:
İffet nuru Beyhan Sultan Hazretleri’nin Allah, cihanda ömrünü artırsın. Bu yeni güzel çeşme haraba yüz tutmuşken kemal mertebesindeki himmetini sarf ederek doğrusu ona yeniden hayat verdi.
Avrupa Yakası, Hırka-i Şerif, 34091 Fatih/İstanbul
Ka’im-makam Melek Muhammed Paşa kethüdası sahibü’l-hayrât ve’l hasenât
Hacı Hüseyin Ağa’nın H. 1185/ M. 1771 tarihinde inşa ve H. 1306/ M. 1888 tarihindeki
Keresteciler hârikinin imhâ ettiği bu çeşmeyi tüccardan
Samokovlu Hacı Ali Efendi kendi himmetinin eseri ve merhum Hacı
İsmail Ağa’nın ecr-i hayrı olmak üzere tecdid ile bâni-i evvelin
hayrını ihyâ ve nâmını ibkâ’ etmiştir.
H. 1324 / M. 1906-07
Yapılış Tarihi: H. 1152 / M. 1739-1740
Kitabe çözümlemesi:
Şeyhülislâm müfti-yi dîn nâm-dâş-ı Mustafâ
Umde-i evlâd-ı fahrü’l-enbiyâ âli-makâm
Âb-ı rû-yi mesned-ârayân-ı fazl-ü cûd
Masdar-ı hayr eylemişdir zâtını Rabbü’l- enâm
Kurb-ı kabr-i kurretü’l- aynında icrâ eyledi
Fî-sebîlillah bu âb-ı sâfı ol fahrü’l-kirâm
Mevkiʽinde böyle aʽlâ çeşme bünyâd etdi kim
Tarh-ı dil-cûsun gören hayrân olur mâ-lâ-kelâm
Zâtını Mevlâ hemîşe maksem-i erzâk edip
Nâm-ı pâki hayr ile yâd ola tâ rûz-ı kıyâm
Her biri âb-ı hayât-âsâ müsellem Şâkirâ
Eyledim gencîde bir beyte iki târîh-i tâm
İç bu vâlâ çeşmeden ayn-ı hayât-ı cân-fezâ
Gel gel al iç Zemzem icrâ eyledi Müfti’l-enâm
Adres: İskenderpaşa, Macar Kardeşler Cd. No:1, 34080 Fatih/İstanbul
İskenderpaşa, Kızanlık Cd. No:12, Fatih/İstanbul adresinde bulunan Elhac Mustafa Çeşmesi’nin kitabe çözümlemesi:
“Maşaallâh kân”
Mazlûm el-Hâc Mustafâ’ya ere eltâf-ı Hudâ
Kim bu câyı bî-bahâne yapdı bir ayn-ı cemîl
Öyle dem-efzâ ki âb-ı sâfîsin nûş eyleyen
Tîreden ârî olup kalmadı cisminde alîl
Reşk-âver olsa gam mı âb-ı hayvân suyuna
Lutf-ı Hızr erişdi yohsa dest-i miʽmârı vesîl
Dedi bu nükte ile Hâmem onun târîhini
Kim revâ olsa da bu Fîhâ Tüsemmâ Selsebîl
Yapılış Tarihi: H. 1202 / M. 1787-1788
Karaköy Tersane Caddesi üzerinde bulunan, Haliç Metro durağına yakın Langa Mustafa Paşa Çeşmesi’nin kitabe çözümlemesi:
Bina etmişti evvel bu sebîl-i sâf-ü dil-cúyu
Ede rahmetle Langa Mustafa Paşayı Mevlâ sir
Harab olmuştu elli dörtte etti su be su abad
Şeyhi cennet-mekân Mahmud Han-ı vâcibü’t-tevkir
Yine tecdidi icab eylemişti yaptı mâlinden
Muvaffak eyleyip bir ehl-i hayrı şive-i takdir
Atāş-i Kerbelâ’nın kıldı rüh-i pâkini şadan
Seza ol zâtı etsem cennet-ü Kevser ile tebşir
Yazıp tarihin ismin sorma Safvet âfiyet olsun
Gelip iç bu sebili, bir himem-cû eyledi ta’mîr.
Hicri 1263 (Miladi 1846)
NOT: Mustafa Paşa’nın lakabı olan Langa ismini tarihçiler Lanka, Lonca, Longa, lonka gibi değişik şekillerde söylemektedir. Osmanlıca Lam+Vav+Nun+Kaf+Elif harfleriyle yazılan bu kelimenin doğru okunuşu Lonka olacaktır diye düşünüyorum.
