Hayata Dair Derin Mevzular
Hudâ mazhar ide tevfîkine dâim Hamîd Hânı
Esâs-ı mülküne endîşesi bânî-i sânîdir
İdüp ez-cümle ihyâ çeşme-i Abbas Ağayı
Şehinşâhın bu da bir nimet-i bî-imtinânıdır
Emîn-i şehri ve abd-ı sâdıkı Mazhar Paşa kim
İmâr-ı hayra himmet mülke hidmet hâss-ı şânıdır
Suyun bu resme tavsîf eylesün tevfîk-i tarihin
Akan âb-ı revân sanma hayat câvidânıdır
1297 [m.1880]
Eyüp’te sokaklarda dolaşırken dikkatimi çeken bakımsız bir mezarlık oldu. Davutağa Mezarlığı’nda dolanırken bir mezartaşı dikkatimi çekti. Melek Mehmet Paşa’nın eşi Zübeyde Hanım’ın mezartaşıydı bu…
Hüve’l Baki
Sadr-ı esbak Devletlü Melek
Mehmed Paşa Hazretlerinin
Mahdumu muhteremleri müderrisin
El-Kiramdan Yahya Peyk
Efendinin halîlesi merhûme
Zübeyde Kadın ruhiyçün
El-Fatiha
Hicri 1230
Bu arada Davutağa Mezarlığı’nın bakımsızlığından da bahsetmeden geçemeyeceğim. En kısa zamanda ölülerimize saygı adına temizlenmesi ve bakımlı hale gelebilmesi dileğiyle…
“ Sad bârek- Allah âferin ol merd-i hayr-endişe kim”
“ Yaptı bu cây bezel idüp ol ma’den-i cûd-i sehâ”
“ Ya’ni ki Mir Hakkı’dır mahdum-ı Yahya Bey o zat”
“ Bu çeşmesârı zevcesi ruhu içün kıldı binâ”
“ Ateşâne bir düşse sezâdır böyle târihi selîs”
“ Nüş et bu ayn-ı âbdan bânisine eyle dua”
(Hicri 1260- Miladi 1844)
Yapılış Tarihi: H.994 / M.1585-1586
İnşa Kitabesi;
Hazret-i Paşa ki nâmıdır Mesîh
Kıldı çün ihyâ-yı dîne iltifât
Eyledi icrâ ayn-ı Selsebîl
Nûş edenler der ona “azbün Fırat”
Hâtif-i kudsî dedi târîhini
Mâ-i sâfî çeşme-i âb-ı hayât
Günümüz Türkçesi:
Mesih isimli Paşa Hazretleri dinin ihyasına ilgi gösterdiğinden Selsebil pınarı akıttı. İçenler ona Fırat gibi tatlı der. Gaybın sesi, tarihini“Şifalı su, hayat suyu çeşmesi” diye söyledi.
Tamir Kitabesi:
O ki nûr-ı ismet Hazret-i Beyhan Sultân kim
Mezîd-i ömr ede zâtın cihânda Hazret-i Mevlâ
Ki bu nev dil-cû çeşme harâbü’l-müşrif olmuşken
Kemâl-i himmetin sarfiyle el-hak kıldı nev ihyâ
Pesendîde yapıp bu ayn-ı cûdiyle li-vechillâh
İmâmeyn aşkına bu âb-ı pâkî eyledi icrâ
Onun Kalâyî târîhin dedi âb-ı hayât-âsâ
Zihî bu ayn-ı Beyhân Sultân ihyâ kıldı nev zîbâ
Günümüz Türkçesi:
İffet nuru Beyhan Sultan Hazretleri’nin Allah, cihanda ömrünü artırsın. Bu yeni güzel çeşme haraba yüz tutmuşken kemal mertebesindeki himmetini sarf ederek doğrusu ona yeniden hayat verdi.
Avrupa Yakası, Hırka-i Şerif, 34091 Fatih/İstanbul
Ka’im-makam Melek Muhammed Paşa kethüdası sahibü’l-hayrât ve’l hasenât
Hacı Hüseyin Ağa’nın H. 1185/ M. 1771 tarihinde inşa ve H. 1306/ M. 1888 tarihindeki
Keresteciler hârikinin imhâ ettiği bu çeşmeyi tüccardan
Samokovlu Hacı Ali Efendi kendi himmetinin eseri ve merhum Hacı
İsmail Ağa’nın ecr-i hayrı olmak üzere tecdid ile bâni-i evvelin
hayrını ihyâ ve nâmını ibkâ’ etmiştir.
H. 1324 / M. 1906-07
Yapılış Tarihi: H. 1152 / M. 1739-1740
Kitabe çözümlemesi:
Şeyhülislâm müfti-yi dîn nâm-dâş-ı Mustafâ
Umde-i evlâd-ı fahrü’l-enbiyâ âli-makâm
Âb-ı rû-yi mesned-ârayân-ı fazl-ü cûd
Masdar-ı hayr eylemişdir zâtını Rabbü’l- enâm
Kurb-ı kabr-i kurretü’l- aynında icrâ eyledi
Fî-sebîlillah bu âb-ı sâfı ol fahrü’l-kirâm
Mevkiʽinde böyle aʽlâ çeşme bünyâd etdi kim
Tarh-ı dil-cûsun gören hayrân olur mâ-lâ-kelâm
Zâtını Mevlâ hemîşe maksem-i erzâk edip
Nâm-ı pâki hayr ile yâd ola tâ rûz-ı kıyâm
Her biri âb-ı hayât-âsâ müsellem Şâkirâ
Eyledim gencîde bir beyte iki târîh-i tâm
İç bu vâlâ çeşmeden ayn-ı hayât-ı cân-fezâ
Gel gel al iç Zemzem icrâ eyledi Müfti’l-enâm
Adres: İskenderpaşa, Macar Kardeşler Cd. No:1, 34080 Fatih/İstanbul
İskenderpaşa, Kızanlık Cd. No:12, Fatih/İstanbul adresinde bulunan Elhac Mustafa Çeşmesi’nin kitabe çözümlemesi:
“Maşaallâh kân”
Mazlûm el-Hâc Mustafâ’ya ere eltâf-ı Hudâ
Kim bu câyı bî-bahâne yapdı bir ayn-ı cemîl
Öyle dem-efzâ ki âb-ı sâfîsin nûş eyleyen
Tîreden ârî olup kalmadı cisminde alîl
Reşk-âver olsa gam mı âb-ı hayvân suyuna
Lutf-ı Hızr erişdi yohsa dest-i miʽmârı vesîl
Dedi bu nükte ile Hâmem onun târîhini
Kim revâ olsa da bu Fîhâ Tüsemmâ Selsebîl
Yapılış Tarihi: H. 1202 / M. 1787-1788
Karaköy Tersane Caddesi üzerinde bulunan, Haliç Metro durağına yakın Langa Mustafa Paşa Çeşmesi’nin kitabe çözümlemesi:
Bina etmişti evvel bu sebîl-i sâf-ü dil-cúyu
Ede rahmetle Langa Mustafa Paşayı Mevlâ sir
Harab olmuştu elli dörtte etti su be su abad
Şeyhi cennet-mekân Mahmud Han-ı vâcibü’t-tevkir
Yine tecdidi icab eylemişti yaptı mâlinden
Muvaffak eyleyip bir ehl-i hayrı şive-i takdir
Atāş-i Kerbelâ’nın kıldı rüh-i pâkini şadan
Seza ol zâtı etsem cennet-ü Kevser ile tebşir
Yazıp tarihin ismin sorma Safvet âfiyet olsun
Gelip iç bu sebili, bir himem-cû eyledi ta’mîr.
Hicri 1263 (Miladi 1846)
NOT: Mustafa Paşa’nın lakabı olan Langa ismini tarihçiler Lanka, Lonca, Longa, lonka gibi değişik şekillerde söylemektedir. Osmanlıca Lam+Vav+Nun+Kaf+Elif harfleriyle yazılan bu kelimenin doğru okunuşu Lonka olacaktır diye düşünüyorum.
Eyüp Sultan Türbesi yanıbaşındaki bir mezartaşının osmanlıca çözümü:
Esma Sultan Kethüdası
Merhum Ömer Ağa Kerimesi
Fahr-u Muhadderat iffetlü
Hatice Hanım ruhuna
El-Fatiha
Sene 1223
Osmanlıca kitabesinde yazanların çözümlemesi:
Bayezid Camiini mahvetmişdi şiddet-i nar
Nice eshab-ı hamiyyet say ile kıldı imar
Geçme iç âb-ı zilalden, şifadır yar-u ağyara
Çeşmenin baniyesi Saraylı Şekerpare
